Charakterystyka
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE OBSZARU I JEGO TOPOGRAFIA
Bory Tucholskie swą dzisiejszą rzeźbę terenu zawdzięczają epoce lodowcowej, szczególnie ostatniemu zlodowaceniu bałtyckiemu, a zwłaszcza stadiałowi pomorskiemu. Region ten charakteryzuje się niżowym, pojeziernym typem krajobrazu. Obszar jest znacznie zróżnicowany pod względem wysokościowym. W północnej części rekomendowanego rezerwatu biosfery wysokość terenu dochodzi do 200-205 m n.p.m. Środkowa część osiąga wysokość 140-150 m n.p.m. Obszarem o najniższej wysokości (70-90 m n.p.m.) jest południowa część rezerwatu biosfery.
Zróżnicowanie reliefu związane jest z występowaniem wklęsłych form geomorfologicznych (rynny subglacjalne, doliny rzeczne, małe formy wytopiskowe) oraz wypukłych form eolicznych (wydmy, pagórki eoliczne). Głębokość rynien subglacjalnych dochodzi do 20-30 m. Osiągają one do 24 km długości (jak rynna Jeziora Charzykowskiego), a ich szerokość waha się od 200-300 m do 2 600 m. Obszar rezerwatu biosfery przecinają w kierunku z NW na SE dwie holoceńskie doliny rzeczne: Brdy i Wdy. Pierwsza z nich występuje w zachodniej części rezerwatu biosfery, druga – w jego części wschodniej. Mniejsze doliny występują w różnych częściach rekomendowanego rezerwatu biosfery. Doliny te mają głębokość od kilku do 20-27 m. Wytopiska osiągają najczęściej niewielką powierzchnię i są rozproszone na całej powierzchni proponowanego rezerwatu biosfery. W formach wklęsłych rozwinęły się torfowiska wysokie. Formy eoliczne są związane z krajobrazem fluwioglacjalnym i zostały one zalesione. Wysoczyzna morenowa jest przeważnie płaska, tylko czasem przechodzi w falistą. Jej wysokość względna dochodzi przeważnie do 6-12 m. Jest ona użytkowana rolniczo. Wysoczyzna morenowa o glebach słabszej jakości jest zalesiona.
Najwyższe wzniesienie ponad poziom morza- 206,2 m (Góra Wolność nad Jeziorem Charzykowskim w kierunku SW od południowego krańca jeziora)
- 66,5 m (dolina Wdy)
- 55,0 m (Jezioro Wdzydze)
KLIMAT
Proponowany rezerwat biosfery leży w strefie klimatu umiarkowanego ze słabym wpływem oceanicznych mas powietrza. W polskiej klasyfikacji klimatycznej obszar ten jest określany jako Region Pojezierza Pomorskiego. Duża powierzchnia lasów ma istotny wpływ na klimat regionu. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 6,5 °C w północnej części rezerwatu i 7,0 °C w jego części południowej. Średnia roczna temperatura powietrza najzimniejszego miesiąca (styczeń) wynosi około -3,5 °C. Lipiec jest miesiącem najcieplejszym, ze średnią temperaturą powietrza 16,3 °C na północy i 17,5 °C w południowej części Opady atmosferyczne zmniejszają się w kierunku z północy na południe (od 660 mm do 560 mm rocznie), z przewagą w półroczu letnim (około 400 i 350 mm). Długość okresu wegetacyjnego wynosi około 200 dni w północnej i około 215 dni w południowej części rekomendowanego rezerwatu biosfery.
Średnia temperatura najcieplejszego miesiąca- lipiec, 16,5 °C>
- styczeń, -3,2 °C
- 554 mm, zanotowana na wysokości 173 m n.p.m.
GEOLOGIA, GEOMORFOLOGIA, GLEBY
Na obszarze rekomendowanego rezerwatu biosfery dominuje krajobraz fluwioglacjalnej równiny napływowej, przeważnie zalesionej. Ten typ krajobrazu występuje na około 80% powierzchni rezerwatu. Charakteryzuje się on eolicznym mikroreliefem o wysokości względnej 4-12 m. Obszar równiny napływowej zbudowany jest z warstw piasków (średnio i grubo ziarnistych) z przewarstwieniami żwiru i części pylastych. Grubość podkładu jest zmienna, ale przeważnie warstwa piasku ma grubość około 10-20 m.
Istotną cechą reliefu i krajobrazu są liczne dolinki rynnowe i zagłębienia jezior polodowcowych, skoncentrowane głównie w północno-zachodniej części rekomendowanego rezerwatu biosfery. Dna dwóch największych i najważniejszych dolin holoceńskich, tj. rzeki Brdy na zachodzie i rzeki Wdy na wschodzie, są odlesione i użytkowane jako łąki i pastwiska. Wyższe terasy są zalesione. Dolinki i doliny dwóch największych rzek wcinają się w rozległą wysoczyznę morenową, tzw. “wyspę morenową”, na głębokość 15-20 m. Wysoczyzna jest zbudowana z gliny morenowej. Podkład ten jest zazwyczaj piaszczysty, szczególnie na powierzchni. W tym polodowcowym krajobrazie występują torfowiska wysokie (z naturalną roślinnością) oraz torfowiska niskie i przejściowe, użytkowane głównie jako łąki i pastwiska. Niewielką powierzchnię w obrębie rezerwatu biosfery zajmuje morena czołowa, szczególnie w jego części północnej i północno-wschodniej w pobliżu Jeziora Wdzydze. Jest ona zbudowana z osadów gliniastych, piaszczystych i piaszczysto-żwirowych.
Na wysoczyźnie morenowej dominują gleby o niskiej i bardzo niskiej żyzności. Z krajobrazem morenowym (wysoczyzna morenowa i moreny czołowe) związane są gleby brunatne, głównie ługowane lub kwaśne. Gleby aluwialne, niekiedy organiczne, występują na dnie dolin. Na dnie dolin rynnowych występują często gleby torfowe.
CHARAKTERYSTYKA BIOLOGICZNA
Największą powierzchnię w proponowanym rezerwacie biosfery zajmują ekosystemy leśne. Stanowią one bufor, warunkujący trwanie licznych tu ekosystemów wodnych i torfowiskowych. Ważną rolę ekologiczną i gospodarczą w funkcjonowaniu rezerwatu odgrywają ekosystemy łąkowe oraz zbiorowiska murawowe na rozwiewanych wydmach. W obrębie tych pięciu typów siedlisk występują ekosystemy i zbiorowiska roślinne wymieniane w rozporządzeniach Ministerstwa Środowiska RP oraz na listach programów Natura 2000 i Corine jako obiekty wymagające szczególnej ochrony.
